ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΓΙΑ ΤΑ ΕMIGRAPHS

O ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΠΟΣΝΑΚΗΣ ΕΚΠΡΟΣΩΠΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 2004 ΣΤΗ BIENNALE ΤΟΥ ΣΑΟ ΠΑΟΛΟ

«Δεν ξέρω αν τελικά γεννήθηκα στη στεριά ή σε κάποια κιβωτό με πολλά βιβλία διαφόρων πολιτισμών που βρέθηκε στον ωκεανό ύστερα από ένα μεγάλο κατακλυσμό», σημειώνει στο περιοδικό μας ο Παναγιώτης Μποσνάκης. Και συνεχίζει: «Μάλλον το δεύτερο, γιατί η γενιά μου πέρασε μέσα από τις εξής απαντοχές και ‘εθνοκαθάρσεις’: πρώτον, πιθανή μετακίνηση από την Κρήτη κατά τον 18ο αιώνα προς την περιοχή της Μπόσνας και από εκεί μετακίνηση στα μέσα του 19ου αιώνα στα ελληνογενή παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Από εκεί αρχίζει μία νέα διασπορά πρός όλα τα μήκη και τα πλάτη της γής με την εκδίωξη των Γραικοφώνων από την Μαύρη Θάλασσα. Η οικογένειά μου ακουμπούσε πάντοτε στη διασπορά. Εχει ταξειδέψει σε όλες τις γνωστές θάλασσες του κόσμου. Στην Αμερική, όπου κι αν πήγαινα, έβρισκα παντού συγγενείς. Το ίδιο σήμερα στη Μαύρη Θάλασσα, ακόμη και στο Ισραήλ. Το γεωγραφικό της υλικό φτάνει ως εμάς μέσα από διάφορες άγνωστες αποδημίες». Και συνεχίζει: «Mετά τον εμφύλιο αρχίζει η νέα διασπορά, οι καλύτεροι θείοι μου θυσιάστηκαν στο βωμό των οραμάτων για ένα δικαιότερο κόσμο. Σήμερα θέλουν πολλοί να ξεχάσουμε. Ομως εγώ κουβαλώ την ιστορία μου σε κάθε βήμα, την ξαναγράφω από την αρχή και την κάνω γνωστή στα πέρατα της γής».
«Γεννήθηκα στο Βόλο, σε μία ασπρόμαυρη κοινωνία, το 1960. Θυμάμαι τα τραίνα, τη βροχή, τις μαύρες ομπρέλλες και το λιμάνι. Ο Βόλος είχε πάντα μία αμείωτη παράδοση πρωτοπορίας. Εδώ έζησαν πολλοί πρωτοπόροι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, ο Ρήγας Φερραίος, ο Ανθιμος Γαζής, ο Ευαγγελινός Σοφοκλής, ο Ντε Κίρικο, ο Μενέλαος Λουντέμης, ο Δημήτρης Χατζής, ο Κορδάτος, ο Γεώργιος Καρτάλης, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, ο Σπύρος Βραχωρίτης, ο Νίκος Χατζής, ο Κώστας Παπαϊωάννου, η Μιμίκα Κρανάκη, ο Κώστας Ταχτσής, η Μαντώ Αραβαντινού και τόσοι άλλοι. Εγώ θυμάμαι έναν Βόλο, όπου κάθε σπίτι είχε ένα βιολί κι ένα πιάνο…μερικές δεκάδες κινηματογράφους και θέατρα και στα μαθητικά μας χρόνια παίζαμε τη λογοτεχνία στα δάχτυλα…»
Ο Παναγιώτης Μποσνάκης, γεννημένος στο Βόλο το 1960, θα εκπροσωπήσει
την Ελλάδα του 2004 στην κορυφαία διεθνή καλλιτεχνική Biennale του Σάο Πάολο της Βραζιλίας με την ποιητική του συλλογή E M I G R A P H S (=Αποδημιογραφές) με τους συνεργάτες του Χάρη Κοντοσφύρη στα εικαστικά και Βασίλη Κόκκα στη μουσική. Θέμα της φετεινής Biennale που θα διαρκέσει από τον Σεπτέμβριο έως και τον Νοέμβριο είναι «οι ελεύθερες περιοχές» («free territories»). Μία πρόγευση του έργου παρουσιάστηκε στην Αθήνα στην Γκαλερί Cheap Art από τις 1 έως 31 Μαρτίου, έκθεση που σημείωσε ιδιαίτερη επιτυχία. Με την ευκαιρία του σημαντικού αυτού γεγονότος το περιοδικό μας συνάντησε τον Π. Μποσνάκη στην Αθήνα και μίλησε μαζί του. «Το κοινό που μάς ενώνει όλους μας είναι η εμπειρία της διασποράς, αφού εκτός από μένα και οι άλλοι συνεργάτες είναι από το εξωτερικό. Ο Χάρης Κοντοσφύρης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κεντρική Αφρική, ο Βασίλης Κόκκας κατάγεται από το Βερολίνο της Γερμανίας και η επιμελήτρια και ιστορικός τέχνης Ειρήνη Σαββανή έχει ζήσει και αυτή στο Παρίσι».
Στην ερώτησή μας για το τί είναι τα EMIGRAPHS, απαντά: «Τα EMIGRAPHS είναι μία σειρά ποιημάτων που έχουν σαν θέμα τους την αποδημία. Χωρίζονται σε δύο ενότητες, το Decolorization (=Aποχρωματισμός), που αναφέρεται στην αποικιοκρατία και την σκλαβιά των μαύρων της Αφρικής, και τα Arktexts (=Τα κείμενα της κιβωτού) που αναφέρονται στη σύγχρονη αποδημία των Κινέζων. Στον Αποχρωματισμό περιγράφεται η διαδικασία μεταλλαγής του χρώματος του ανθρωπίνου δέρματος από μαύρο σε λευκό και πάλι σε μαύρο. Δηλ. η διαδικασία της αποαποικιοποίησης των μαύρων της Αφρικής και της νέας γκετοποίησής τους μέσω των αποδημιών των νέων αποικιών της επανααποικιοποίησης. Βασικό κείμενο που τον ενέπνευσε είναι «η Καρδία του Σκότους» του Τζόζεφ Κόνραντ.
«Για τον Αποχρωματισμό», σημειώνει ο ποιητής, «χρησιμοποιήθηκε ένα τμήμα της αρχικής αφήγησης του Κόνραντ συμπλεκόμενο με αυτοβιογραφικά στοιχεία της δικής μου αποδημίας και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν τεχνικές που έχουν να κάνουν με τις ίδιες εμπειρίες φόνου και εκπολιτισμού των αφρικανών ιθαγενών. Ιδιαίτερα στο ποίημα «Σκοτωμός» όπου περιγράφονται σκηνές μαζικών φόνων των μαύρων. Ακόμη χρησιμοποιήθηκαν τεχνικές γραφών των λευκών ναυαγών που έστελναν εσώκλειστα σε μπουκάλια σημειώματα με την ελπίδα να φτάσουν στα χέρια κάποιου άλλου λευκού για να τα μεταφέρει στις οικογένειές τους. Περιγράφεται όλο το σκηνικό της φρίκης και της τρέλλας των συνεπειών της αποικιοκρατίας. Η γλώσσα των ποιημάτων είναι η Αγγλική με στοιχεία πολλών άλλων πολιτισμών, ακόμη και αρχαϊκών προελληνικών αλφάβητων.
»Η ποιητική απαγγελία συνοδεύεται απο κολάζ φωνών που διαβάζουν τα ποιήματα ντυμένες με ήχους από την καρδιά του σκότους, τη μεγάλη αφρικανική σκοτεινή ενδοχώρα. Εμείς, ως λευκοί αναγνώστες, με πυξίδα τα ποιήματα και τους ήχους περιπλανιώμαστε στην ενδοχώρα του σκοτεινού κήτους προσπαθώντας να καταννοήσουμε, έστω και στο ελάχιστο δυνατό, την μεγάλη αφρικανική περιπέτεια, που είναι και το μεγαλύτερο έγκλημα όλων των εποχών. Στην περιπλάνηση αυτή μάς διασώζει μόνο το Βιβλίο των Βιβλίων, το ιερό κείμενο όλων των εποχών, η Αγία Γραφή, που πεφτει μπροστά στα μάτια μας μετά τον Μεγάλο Σκοτωμό με το ποίημα Deinsular (=η αποπεριφέρεια) που είναι η παραφθορά της Αγγλικής γλώσσας από τις αποικίες, ό,τι διασώζεται από τη Βίβλο, για να μας οδηγήσει τελικά στην Κιβωτό που είναι η Κιβωτός της νέας αποδημίας των Κινέζων εμιγκρέ του εικοστού πρώτου αιώνα.
»Τα κείμενα της Κινεζικής Κιβωτού (=arktexts) αναφέρονται στους σημερινούς Κινέζους απόδημους. Κι εδώ έχουμε ένα ποίημα κολάζ από την «Καλή Γή» της Περλ Μπακ και συνεχίζονται με ποιήματα της διασποράς των Κινέζων εμιγκρέ. Τα ποιήματα διαβάζονται από αφηγητή, ενώ στο βάθος ακούμε πάντα Κινέζους εμιγκρέ να μιλούν ξένες γλώσσες (Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ρωσσικά, Βραζιλιάνικα, Ισπανικά, Ελληνικά) με Κινέζικη προφορά. Ετσι διαπλέκονται οι διάφορες Κινεζικές προφορές από Λος Αντζελες, Λονδίνο, Παρίσι, Βερολίνο, Μόσχα, Ρίο Ιανέιρο, Βενεζουέλα, Αθήνα. Επίσης, ακούγονται τυχαίοι αποσπασματικοί θόρυβοι και μουσικές, που ανακαλούν την Κινεζική αγορά. Αναγνωρίσιμος θόρυβος ο Κουρέας της Σεβίλλης του Ροσίνι, ο οποίος συμβολικά δείχνει το διαχρονικό γεωγραφικό ταξείδι της όπερας».
Ο Παναγιώτης Μποσνάκης ξεκίνησε να γράφει ποίηση στα μέσα της δεκαετίας του 1970 με την Σουρρεαλιστική συλλογή «Συσπάσεις των Μυών». Ασκησαν βαθιά επίδραση στην πρώιμη ποίησή του οι ποιητές Ιω. Καρασούτσας, Ν. Εγγονόπουλος, Πάρις Τακόπουλος, Νικόλαος Κάλας και ο Νάνος Βαλαωρίτης. Από το 1982 και μετά στράφηκε προς τους Αμερικανούς ποιητές του Black Mountain Movement, τους ποιητές της San Fransisco Renaissance και τους Γλωσσοκεντρικούς. Ταυτόχρονα επηρρεάστηκε ιδιαίτερα και από την Σημειωτική και την Αποδόμηση (Θεωρία της Λογοτεχνίας) και έφυγε για την Αμερικη να συνεχίσει εκεί την μελέτη και την συγγραφή της ποίησης και τις ακαδημαϊκές του σπουδές.
Από το 1984 εως το 2002 έζησε συνεχώς στην Αμερική όπου ανέπτυξε πλούσια δράση και πέρασε από πολλούς προβληματισμούς. Αρχιζει και γράφει Γλωσσοκεντρική ποίηση με σημαντικώτερη την ποιητική του σύνθεση REDO A που αποτελείται απο οκτώ μέρη και γράφεται μέχρι σήμερα. Παρακολουθεί με ιδιαίτερη προσοχή την ανάπτυξη του Γλωσσοκεντρικού κινήματος στην Αμερικανική ποίηση και έρχεται σε επαφή με τους κυριώτερους εκπροσώπους του. Επίσης την ίδια εποχή γράφει και τα «Λογιώνυμα». Από το 1988 έως το 1990 γράφει κάποιες ποιητικές συλλογές τις οποίες εντάσσει στο ρεύμα του Νεοκοσμοπολιτισμού.
Απο το 1990 έως και σήμερα ασχολείται αποκλειστικά με την Πρωτοπορία και την Μεταπρωτοπορία σε παγκόσμιο επίπεδο τόσο θεωρητικό όσο και ποιητικό. Κυρίως μελετά όχι μόνο την πρωτοπορία του Δυτικού κόσμου αλλά και όλου του υπολοίπου μη Δυτικού κόσμου και είναι ο πρώτος εισηγητής της θεωρίας της πρωτοπορίας των χωρών του Τρίτου Κόσμου. Μεταξύ του 1991 και 1993 γράφει Μινιμαλιστική ποίηση. Μεταξύ 1994 και 1995 γράφει κάποιες σύντομες αλλά σημαντικές ποιητικές συλλογές (Τα Στοιχειώδη, Signification, Ο νο μ ι ν α τ ε, Αιανά Κινέα) που σχετίζονται με την ποίηση του Charles Olson και του George Oppen. Την ίδια εποχή γνωρίζεται με τον Allen Ginsberg τον οποιον ακολουθεί ως φίλος και προσπαθεί να τον πείσει να γράψει δοκίμιο και να δώσει διάλεξη στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον για την Αρχαία Ελληνική Ποίηση.
Ταυτόχρονα γνωρίζεται με τους ποιητες Arkadii Dragomoschenko, Michael Palmer, Jackson MacLow, Anne Waldman και την Lyn Hejinian. Απο το 1996 εως και το 2001 συμμετέχει σε όλα τα συνέδρια των Γλωσσοκεντρικών ποιητών που γίνονται στην Αμερική αλλά και στην Ευρώπη. Ξεχωρίζει ιδιαίτερα το Συνέδριο που ο ίδιος οργανώνει τον Απρίλιο του 1999 στο Πανεπιστήμιο του Μισσούρι με την συμμετοχή προσκεκλημένων από τον χώρο της πρωτοπορίας. Μεταξύ του 1999 και 2003 γράφει την συλλογή «The Raworth Program» αφιερωμένη στον ποιητή Tom Raworth.
Τα τελευταία χρόνια στρέφεται ολοένα και περισσότερο προς την ακουστική ποίηση (sound poetry) και τα δρώμενα. Κυριώτερα έργα του στην κατηγορία αυτή είναι τα εξής: Po’ ems, ιΑ4, XYZ(s), WUDZ, ΙΩΔΗ, SIN GAP OORE LANG/ I SING LUNG, UN CHINA ‘MEN, DO I DARE DISTURB THE UNIVERSE?, YA QUE YO E YO YA O EN Y, MOLLE ALGA SULL’ ACQUA, DRUMPHONICS, DIAPHTHONICS, SATOR, VOCALISSER, E M I G R A P H S και άλλα. Εχει παρουσιάσει δρώμενα στη Νεα Υόρκη και το Σικάγο, όπως επίσης διάβασε και ποίησή του στο ΜΤV και το PBS (στην εκπομπή United States of Poetry). Το 2002 ίδρυσε στην Ελλάδα το Κέντρο Ποίησης για την Πρωτοπορία και την Διαπολιστικότητα στο οποίο συμμετέχουν προσωπικότητες της διεθνούς ποιητικής πρωτοπορίας και το οποίο εχει σαν σκοπό του την μελέτη της πρωτοπορίας και το μέλλον της ποίησης. Επιπλέον έχει διδάξει Νεοελληνική λογοτεχνία και γλώσσα και ποιητική για αρκετά χρόνια στα Πανεπιστήμια του Οχάιο, Πρίνστον και Μισσούρι, έχει γράψει πολλά άρθρα ακαδημαϊκού περιεχομένου για την Ελληνική ποίηση και για θεωρία της λογοτεχνίας και γενικά είναι ένα δραστήριο μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ελλάδα.
Στην ερώτησή μας για το Κέντρο μάς απαντά: «Το Κέντρο Ποίησης για την Πρωτοπορία και την Διαπολιτιστικότητα (Center for Avant-Garde Poetics) είναι το μοναδικό Κέντρο Ποίησης στον κόσμο που εχει ως αποκλειστικό αντικείμενο μελέτης του την ποίηση της πρωτοπορίας. Αμεσος στόχος του Κέντρου είναι η συνεργασία με πανεπιστημιακά ιδρύματα, βιβλιοθήκες και κέντρα ερευνών και κέντρα ποίησης από ολο τον κόσμο, που εστιαζουν το ενδιαφέρον τους στην πειραματική έρευνα του νέου, της νεο-πρωτοπορίας και της έκφρασης του λόγου στην μεταμοντέρνα και την μετά τον μεταμοντερνισμό πρωτοπορία. Εχουμε μία διεθνή επιτροπή από προσωπικότητες της ποίησης και ήδη ξεκινούμε διάφορες συνεργασίες. Ο Βόλος που έχει μία ειδική παράδοση πρωτοπορίας είναι ο γενέθλιος τόπος σ’ αυτή την διεθνή προσπάθεια, γι’ αυτό πρέπει και η πολιτεία και οι εδώ φορείς να μάς βοηθήσουν.»















.